Göğ Gözlü Ne Demek? – Gücün, Kimliğin ve Görmenin Siyaseti
Bir siyaset bilimci için her kelime, bir iktidar alanıdır. Dil, toplumsal düzenin görünmeyen kurucusudur. “Göğ gözlü” ifadesi, ilk bakışta sadece bir tanımlama gibi görünür; fakat derinlemesine incelendiğinde, güç ilişkilerinin, kimlik politikalarının ve sembolik anlamların düğüm noktasıdır. Görmek ve görülmek arasındaki o ince çizgi, toplumsal iktidarın nasıl kurulduğunu da gösterir. Çünkü siyaset sadece kurumlarda değil, bakışlarda da gizlidir.
Bakışın Gücü: Göğ Gözlü Olmak Ne Anlatır?
“Göğ gözlü” ifadesi, halk dilinde genellikle açık renk gözlü kişiler için kullanılır. Fakat sembolik olarak bu ifade, sadece bir fiziksel özelliğe değil, toplumsal bir algıya işaret eder. Tarih boyunca mavi ya da açık renk göz, Batı merkezli estetik ideallerin, iktidarın ve üstünlük algısının temsili olmuştur. Göz rengi, farkında olmadan sosyal statü, aidiyet ve hatta güven duygusu üzerinden politik bir anlam kazanmıştır.
Bu bağlamda “göğ gözlü olmak”, sadece bir biyolojik gerçeklik değil, aynı zamanda bir “bakış biçimidir.” Siyaset teorisinde Michel Foucault’nun “görülme/gözetlenme iktidarı” kavramı gibi, göz hem iktidarın aracı hem de direnişin simgesidir. Kim kime bakıyor? Kim, kimin gözünden tanımlanıyor? İşte bu sorular, “göğ gözlü” ifadesinin politik anlamını derinleştirir.
İktidarın Bakışı: Görmenin Siyaseti
Siyaset, sadece yasa koyma ya da yönetme biçimi değildir; aynı zamanda bir bakış biçimidir. Güç sahipleri toplumu nasıl görürse, toplum da kendini öyle tanımlar. Devletin, kurumların ve medyanın bakışı “normal” olanı belirler. “Göğ gözlü” metaforu burada iktidarın merkezine yerleşir.
Bir devletin gözü nasıl görür? Vatandaşın gözü devlete ne kadar bakabilir?
Bu sorular, demokrasinin özünü belirler. Otoriter rejimlerde “göz” tek yönlüdür: Devlet görür, vatandaş izlenir. Demokratik sistemlerde ise bakış çift yönlüdür; vatandaş da devleti gözler, hesap sorar, denetler. “Göğ gözlü” olmak, bu bağlamda iktidarın şeffaflığına ya da kapalılığına gönderme yapar.
Erkek Bakışı, Kadın Katılımı: Görmenin Cinsiyet Boyutu
Siyaset bilimi, artık yalnızca iktidar ilişkilerini değil, bu ilişkilerin cinsiyet boyutunu da analiz eder. Erkeklerin güç odaklı bakışları, genellikle strateji, kontrol ve hâkimiyet kavramları etrafında şekillenir. Buna karşılık kadınların toplumsal etkileşim temelli bakışları, katılım, paylaşım ve duygusal sezgiye dayanır.
“Göğ gözlü” metaforu burada da devreye girer. Bir toplumun “gözü” erkek egemen bir iktidarla yönetiliyorsa, o göz denetler. Kadınların etkin olduğu bir siyasal kültürde ise, göz anlamaya, empati kurmaya yönelir. Bakışın doğası, siyasetin doğasını belirler.
Şu sorular bu noktada kaçınılmaz hale gelir: Güç mü daha iyi görür, empati mi? Bakış sertleştikçe toplum körleşir mi?
İdeoloji ve Görme Biçimleri: Kimin Gözünden Dünya?
Her ideoloji, dünyayı belirli bir gözle görmemizi sağlar. Liberalizm bireyin gözünden, sosyalizm kolektifin gözünden, muhafazakârlık ise geçmişin gözünden bakar. “Göğ gözlü” olmanın burada bir başka anlamı doğar: Egemen ideolojinin gözüyle görmek.
Bir toplum ne kadar “tek gözlü” hale gelirse, farklı bakış açılarına o kadar kapalı olur. Oysa demokrasinin gücü, farklı gözlerin aynı manzaraya bakabilme cesaretinde yatar. Gerçek siyasal olgunluk, sadece görmede değil, başkasının gördüğünü anlayabilmektedir.
Vatandaşlık ve Görülme Hakkı
Modern siyaset, “görülme hakkı” üzerinden de okunabilir. Bir vatandaşın devlette görünür olması, onun varoluşunun tanınması anlamına gelir. Kadınların, azınlıkların, yoksulların ya da farklı kimliklerin siyasette “görünmez” hale gelmesi, gözün adaletsizliğini ortaya koyar.
Göğ gözlü olmak, bu bağlamda sadece gören değil, görülmeyi hak eden bir özne olma mücadelesidir. Demokrasi, herkesin gözüyle görebildiği ölçüde adildir.
Sonuç: Kimin Gözü, Kimin Gerçeği?
“Göğ gözlü ne demek?” sorusu, artık sadece bir betimleme değil, bir sorgulamadır. Gücün gözüyle mi bakıyoruz, halkın gözüyle mi? Bir ülkenin gözleri ne kadar açık olursa, adaleti o kadar görünür olur.
Belki de mesele göz renginde değil, bakışın yönündedir.
Çünkü bazı gözler görür, bazıları anlamaz;
bazı gözler denetler, bazıları umut olur.
Siyaset, bu iki bakış arasındaki dengeyi kurma sanatıdır. Göğ gözlü olmak – tam da bu nedenle – bir bakışın değil, bir bilinç halinin metaforudur.